Zaburzenia odżywiania

„Dopiero wtedy, gdy skierujemy żagle na powiew niemający końca, poczujemy, do jakiej podróży jesteśmy zdolni.”

Zaburzenia odżywiania dotykają osób w różnym wieku i wiążą się z wieloma negatywnymi następstwami zdrowotnymi. Bez odpowiedniej psychoterapii mogą one prowadzić nawet do śmierci. Dlatego nie powinno się ich lekceważyć i warto jak najszybciej rozpocząć psychoterapię.

Zaburzenia odżywiania czym są? 

Zaburzenia odżywiania to grupa zaburzeń psychicznych, w których przebiegu obserwuje się zaburzenia łaknienia i zakrzywiony obraz własnego ciała. Szacuje się, że nawet 10% osób na świecie zmaga się z nimi.

Zaburzenia odżywiania mogą pojawić się na każdym etapie życia, niezależnie od wieku. Największą liczbę przypadków odnotowuje się jednak wśród nastolatków i młodych dorosłych.

 Zaburzenia odżywiania dotyczą częściej kobiet aniżeli mężczyzn, choć u mężczyzn odnotowano częstsze przypadki nocnego objadania się czyli ,,zajadania stresu”, uciekania w jedzenie, nocnego objadania się, ,,emocjonalnego jedzenia”.

Terapia poznawczo – behawioralna, którą prowadzę przy zaburzeniach odżywiania ma określone etapy: 

I. Etap początkowy: rozpoznanie sfer problemowych, mechanizmów podtrzymujących zaburzenie, poziomu motywacji klienta i rozpoczęcie zmian. Ważne by klient nauczył się regularnie jeść i ważyć, by można było zacząć dalszą pracę. Zakres zmian występujących w tej fazie jest prognozą powodzenia całego procesu terapii.

II. Wzbudzanie motywacji u klienta: podsumowanie efektów pracy, identyfikacja przeszkód dalszej zmiany, ustalenie nowej koncepcji problemu. W tej fazie terapeuta może znaleźć klientów, którzy sobie nie radzą. Wtedy wyposaża ich w techniki pozwalające powstrzymać ich przed rezygnacją z procesu i wzbudzić w nich większe zaangażowanie.

III. Główna część terapii – etap silnie dostosowany do klienta, zajmuje się przepracowaniem mechanizmów podtrzymujących zaburzenie celem ich eliminacji.

IV. Utrwalanie zmian, wyjście terapii, zakończenie jej : koncentracja na przyszłości, zapewnianie trwałości zmian i minimalizacja ryzyka nawrotów.

Skuteczność terapii poznawczo – behawioralnej jest udokumentowana licznymi badaniami. Uznana jest za najskuteczniejszą terapię w leczeniu bulimii, anoreksji oraz napadowego objadania się. 

Bulimia

Czym jest bulimia?

Bulimia (żarłoczność psychiczna), jest zaburzeniem odżywiania, którego częstym czynnikiem wyzwalającym są próby odchudzania i lęk przed przytyciem. Wprowadzenie ograniczeń żywieniowych, w tym mniejsze spożywanie węglowodanów, przyczynia się do powstawania napadów głodu, którym towarzyszy kompulsywne objadanie się.

Osoby chorujące na bulimię chcą przestać się objadać i wymiotować, zacząć w końcu normalnie żyć. Przy tym chcą nie tylko uniknąć dodatkowych kilogramów, ale też schudnąć. Wydawać by się mogło, że jedynym problemem jest jedzenie. Jednak głównym problemem osób z bulimią lub napadowym objadaniem się jest brak regulacji emocji, niska samoocena i brak samoakceptacji.

Bulimii towarzyszą zachowania kompensacyjne, których celem jest głodzenie się lub usuwanie spożytego wcześniej pokarmu poprzez:

  • prowokowanie wymiotów,
  • stosowanie środków przeczyszczających,
  • stosowanie środków moczopędnych,
  • stosowanie środków hamujących apetyt, odchudzających, hormonów tarczycy,
  • uprawianie intensywnych ćwiczeń, wykańczających treningów,
  • głodzenie się.

Skutki bulimii:

Skutki bulimii możemy podzielić na fizyczne i psychiczne. Wymioty podrażniają gardło, ich wzmożona częstotliwość może spowodować nawet przerwanie przełyku lub jego poważne uszkodzenia. Może pojawić się wiotkość i nadżerki żołądka oraz przewlekłe zapalenie trzustki. Szkliwo zębów staje się znacznie bardziej osłabione ze względu na działanie kwasu żołądkowego. Mogą wystąpić zapalenia dziąseł, owrzodzenia jamy ustnej, afty, pleśniawki, afty, próchnica. Mogą także wystąpić problemy z oddychaniem i/lub uszkodzenie ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego.

Często można zauważyć wysuszenie skóry, rozstępy na ciele. Problemy z wypróżnianiem zaparcia i biegunki – spowodowane zażywaniem środków przeczyszczających. Bulimia może być zagrożeniem życia, stany takie jak zaburzenia rytmu serca, osłabienie mięśni szkieletowych, rozdęcie i pęknięcie żołądka. Psychicznymi skutkami bulimii są silne poczucie winy, lęk przed przytyciem, ciągłe myślenie o jedzeniu, obniżony nastrój. Osoby z bulimią mogą mieć depresję lub odczuwać ciągły lęk i niepokój. Konsekwencje dotykają przeważnie nie tylko osobę chorującą, ale też jej rodziny i całe najbliższe otoczenie. Osoby z bulimią często wycofują się z jakichkolwiek bliskich relacji z ludźmi.

Jak wyleczyć bulimię?

Najważniejsza w leczeniu bulimii jest współpraca kilku specjalistów: psychologa lub psychoterapeuty oraz psychodietetyka/dietetyka oraz często psychiatry. Przede wszystkim istotna jest psychoterapia, skupiająca się na pracy ze schematami i myślami automatycznymi oraz samooceną, a także błędnych postaw wobec jedzenia. Na ilość przyjmowanego pokarmu w dużej mierze wpływa niski poziom serotoniny, dopaminy i noradrenaliny w mózgu.

  • Wsparcie psychodietetyka ma na celu kształtowanie zdrowych nawyków oraz eliminowanie błędów dietetycznych zagrażających zdrowiu i często życiu a następnie we współpracy z klientem, wdrażanie ważnych zasad prawidłowego odżywiania.

Anoreksja

Czym jest anoreksja?

Jadłowstręt psychiczny, czyli anoreksja jest zaburzeniem odżywiania charakteryzującym się bardzo niską masą ciała, ogromnym lękiem przed przytyciem oraz zaburzonym postrzeganiem własnego wyglądu.

Anoreksja polega na tym, że osoba cierpiąca na nią odczuwa silny lęk przed przytyciem i konsekwentnie zmierza do osiągnięcia jak najniższej masy ciała. Przeważnie jest niedożywiona, ma różnego stopnia z wtórne zmiany hormonalne i metaboliczne oraz ogólne zaburzenia funkcjonowania całego organizmu. Anoreksja uznawana jest za zaburzenie o podłożu psychicznym (psychologicznym).

Osoba cierpiąca na anoreksję odczuwa głód, ale odmawia sobie jedzenia z obawy przed zwiększeniem wagi. Ciągle żyje w przekonaniu, że ma nadwagę bądź jest otyła.

Anoreksja – przyczyny psychologiczne

Osoby popadające w anoreksje obrazują na perfekcjonizmie w różnych dziedzinach swojego życia, a co za tym idzie, na nadmiernej koncentracji nad własnym ciałem. Przyszli anorektycy charakteryzują się wysoką inteligencją, w szkole są to zazwyczaj prymusi. Wielu działaniom, jakie podejmują towarzyszy lęk przed niepowodzeniem i niepewność sukcesu.

Kolejną charakterystyczną cechą jest bardzo niska samoocena. Osoby te są lękliwe, podejrzliwe i nie ufają innym. Cechuje je negatywna postawa wobec samych siebie, nadwrażliwość na krytykę, poczucie beznadziejności i pustki.

Niektóre osoby z anoreksją mogą mieć obsesyjno-kompulsywne cechy osobowości, które ułatwiają trzymanie się ścisłej diety i rezygnację z jedzenia pomimo głodu. Często mają skłonność do perfekcjonizmu, co powoduje, że myślą, że nigdy nie są szczupli, lub nawet, że są otyli przy bardzo niskiej wadze. Przeważnie odczuwają wysoki poziom lęku i jedzą w sposób bardzo restrykcyjny by go zmniejszyć.

Skutki anoreksji:

Osoby chorujące na anoreksję muszą zmierzyć się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi dla organizmu. Dotykają one układu hormonalnego, narządów wewnętrznych oraz negatywnie wpływają na psychikę. Świadomość społeczeństwa w tym zakresie zwiększa się jednak ciągle osoby cierpiące na nią bardzo często nie mają ich świadomości.

Skutki anoreksji:

  • problemy z koncentracją,
  • osłabienie mięśni,
  • wypadanie włosów,
  • rzadkie miesiączki lub ich zanik u kobiet,
  • brak energii,
  • omdlenia, utraty przytomności
  • problemy z całym układem pokarmowym (bóle brzucha, zaparcia, wzdęcia),
  • kłopoty z układem hormonalnym, krążenia
  • stany depresyjne,
  • stany lękowe.

Anoreksja występuje często w towarzystwie innych nieprawidłowości zdrowotnych. Zaraz po depresji, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (OCD)  są jedną z częściej wymienianych dolegliwości współistniejących anoreksji. Osoba cierpiąca na OCD (zaburzenia obsesyjno-kompulsywne) podejmuje przymusowe działania, cierpi z powodu natrętnych myśli, a jej zachowania są kompletnie nielogiczne. Skupienie uwagi na odżywianiu może przyczynić się do między innymi do rozwoju anoreksji.

Jak wyleczyć anoreksję?

Osoba cierpiąca na jadłowstręt powinna być pod opieką kilku specjalistów:

psychologa lub psychoterapeuty, psychodietetyka/dietetyka i często lekarzy monitorujących choroby współistniejące – w wielu przypadkach są to kardiolodzy oraz endokrynolodzy.

Nie warto lekceważyć pierwszych objawów anoreksji. Mogą się one przejawiać jako stosowanie zbyt restrykcyjnej diety lub obsesyjna troska o swój wygląd. Reakcję wobec osoby cierpiącej na anoreksję warto podjąć jak najwcześniej, by uchronić ją od ryzyka związanego z wystąpieniem zaburzeń odżywiania. Anoreksja jest  groźną chorobą, która wyniszcza organizm w nieodwracalny sposób. Jej leczenie odbywa się po pierwsze poprzez psychoterapię, która daje najwyższą skuteczność potem konsultacje psychodietetyka i jeśli jest konieczność współpracę z lekarzami  takimi jak kardiolog, endokrynolog i  psychiatra.

Małgorzata Stąsiek

mgr psychologii zdrowia i psychoterapii, psychoterapeutka.