Zaburzenia osobowości mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie. Bardzo często osoby z zaburzeniami odczuwają ciągłe cierpienie wobec, którego są bezsilni. Istnieje możliwość terapii tych zaburzeń. Ja proponuję terapię ich w nurcie poznawczo – behawioralnym. Zaburzenia osobowości bez podjęcia psychoterapii mogą prowadzić do ciężkiej depresji, zaburzeń lękowych a w skrajnych przypadkach nawet do samobójstwa.

Polegają one na odmienności w charakterze osoby oraz sposobie zachowywania się jej. Można to wyjaśnić na przykładzie dostosowywania się do sytuacji – osoby zdrowe są w stanie wcielać się w różne role w zależności od kontekstu sytuacji przyjmując konkretną gamę zachowań takich jak: rola matki, rola pracownika, rola szefa, rola ojca, rola dziecka itp. Natomiast u osób z zaburzeniami osobowości dostrzec można brak tej umiejętności, co więcej, w każdej z ról widoczne będą konkretne cechy charakteru, wynikające z zaburzenia, np. nieadekwatny do sytuacji bardzo wysoki poziom lęku.

Uważa się, że na zaburzenia osobowości znaczący wpływ ma to, w jakim dorastaliśmy środowisku, w jakiej rodzinie, w jakiej atmosferze, w jakich relacjach rodzinnych, czy doświadczyliśmy poczucia bezpieczeństwa i autonomii, czy byliśmy ofiarami traum i konfliktów i jak byliśmy traktowani.

Objawy zaburzeń osobowości są różne i zależą od tego, jakim typem jest dana osoba .

Objawy zaburzeń osobowości, które powinny wzbudzić czujność i być podstawą do rozszerzenia diagnostyki to:

– dysharmonijne postawy, skrajne zachowania – wrażenie, że dana osoba nie do końca kontroluje swoje działania, nie zawsze umie je racjonalnie wytłumaczyć, zachowuje się przesadnie względem sytuacji, która miała miejsce,

– niepokojące objawy nie są jednorazowe i nie mają znamion epizodów. Są długofalowe, o intensywnym przebiegu,

– brak podporządkowania się normom społecznym, niezwracanie uwagi na uczucia innych, nie branie odpowiedzialności za swoje zachowanie, niewystarczający poziom empatii względem innych osób,

– eskalacja problemów w wieku szkolnym i nastoletnim, które utrzymują się i nasilają aż do czasu osiągnięcia dojrzałości,

– złe samopoczucie – zarówno psychiczne (huśtawki nastrojów, popadanie w skrajności, skłonność do depresji), jak i fizyczne – z czasem mogą się pojawiać bóle brzucha, głowy, nudności, zmęczenie, bezsenność i wiele innych utrudniających normalne funkcjonowanie,

Osobowość narcystyczna

O osobowości narcystycznej mówimy wtedy, gdy dana osoba jest skoncentrowana na sobie, swoich potrzebach, emanuje zapatrzeniem w siebie często kompletnie bezkrytycznie, oczekując tego samego od osób ze swojego otoczenia. Chętnie przyjmuje komplementy, pochwały i w ogóle nie radzi sobie z  krytyką.

Choć lubienie samego siebie jest wpisane w naturę człowieka (zdrowego), to u osób z osobowością narcystyczną dochodzi do przekroczenia cienkiej granicy, za którą czeka brak empatii, brak zrozumienia dla uczuć ludzi, kruche poczucie własnej wartości. Zbyt silna koncentracja na swoich pragnieniach i oczekiwaniach sprawia, że „narcyz” zamyka się na innych.

Bez wahania można stwierdzić, że taka osoba nie jest przystosowana do normalnego funkcjonowania w społeczeństwie czy nawiązywania bliższych relacji z innymi. Są one przez nią straumatyzowane – stale muszą być w gotowości, liczyć się z każdym wypowiedzianym słowem, nieść na barkach ciężar tego, że stale kogoś ranią, choć nie robią nic złego.

Osobowość borderline

Osobowość borderline

Czasem objawy u danej osoby jednoznacznie wskazują na występowanie zaburzeń osobowości, ale bliższe przyjrzenie się jej zachowaniem uniemożliwia postawienie jednoznacznej diagnozy. W medycynie funkcjonuje określenie również na taką dysfunkcję, a jest nią borderline, czyli zaburzenia osobowości z pogranicza.

Zaburzenia osobowości borderline występują obecnie dosyć często i odnoszą się do osób, które wyrażają bardzo skrajne emocje – od miłości do nienawiści, od euforii do rozpaczy. Przeważają jednak uczucia negatywne i irracjonalne zachowania, takie jak:

– strach przed odrzuceniem i pustką,

– skłonność do podejmowania impulsywnych, nieracjonalnych decyzji,

– ogromnie silna złość nieadekwatna do sytuacji.

Zaburzenia osobowości z pogranicza są silne i wyniszczające – zarówno dla samej osoby zaburzonej jak i dla osób z jej otoczenia. Trudno sobie wyobrazić życie z osobą, która w jednej chwili, kocha, a w drugiej nienawidzi. Bardzo często w parze z tymi trudnymi i niestabilnymi emocjami idą zaburzenia takie jak: anoreksja, bulimia, myśli samobójcze, depresja, samookaleczanie się.

Jeśli ile nie dojdzie skutecznej interwencji psychologicznej, zaburzenia osobowości borderline pogłębiają się i wymagają, oprócz psychoterapii często farmakoterapii.

Warto interweniować szybko, gdyż zaburzenia osobowości borderline mogą przybierać niebezpieczny obrót, szkodzić samemu choremu, jak również osobom z jego otoczenia. Skłonności autodestrukcyjne, ale też popadanie w hazard czy podejmowanie ryzykownych, intensywnych czynności seksualnych zazwyczaj przynoszą wyniszczające rezultaty – długi, utratę majątku, stabilizacji, zerwanie relacji rodzinnych, nadszarpnięcie reputacji i wiele innych.

Osobowość histrioniczna

Osoba, która cierpi na to zaburzenie, zawsze chce być w centrum uwagi. O osobowości histrionicznej mówimy wtedy, gdy dążenie do zdobycia i utrzymania popularności czy uznania w oczach innych popycha chorego do prowokacji seksualnych, emocjonalnych, teatralnego wręcz dramatyzowania, wygłaszania własnych opinii i trzymania się ich często bez jakiegokolwiek uzasadnienia. Z drugiej strony taki człowiek łatwo ulega wpływom innych, chce się im przypodobać, dlatego nadmiernie koncentruje się na swoim wyglądzie, a jego zachowanie bywa nacechowane seksualnie, pełne niestosownych podtekstów czy uwodzicielskich gestów. Nietrudno się domyślić, że ma spore problemy z funkcjonowaniem w społeczeństwie, które odbiera go jako osobę samolubną, nachalną, nieznośną wręcz.

Osobowość antyspołeczna

Stronienie od ludzi, zachowanie, które odbiega od normy, często jest szkodliwe lub krzywdzące dla innych, a mimo tego nie wzbudza w chorym poczucia winy. Okłamywanie nawet bliskich osób po to, aby osiągnąć własne cele i korzyści. Brak kontroli nad złymi emocjami – irytacją, agresją, frustracją. Wyładowywanie się na innych. To część objawów zaburzeń osobowości antyspołecznej. Nierzadko zachowanie takiego człowieka idzie w parze z ryzykowaniem własnego zdrowia a czasem nawet życia. Dlatego, że w osobowości antyspołecznej zaburzone jest odczuwanie ryzyka, występuje większa odwaga, jeśli chodzi o podejmowanie aktywności nie do końca uzasadnionych czy racjonalnych.

Osobowość paranoiczna

Cierpienie z powodu osobowości paranoicznej najczęściej objawia się obsesyjnym szukaniem spisków, wysuwaniem teorii spiskowych (często nieracjonalnych, nie mających żadnego uzasadnienia), podejrzewanym innych, również bliskich osób o to, że specjalnie działają na szkodę osoby zaburzonej. Taka rzeczywista sytuacja bardzo męczy też rodzinę, przyjaciół, współpracowników, bliskich.

Osobie, która podejrzewa ich o zmowę, nieczyste intencje, ”spiskowanie przeciwko niej” bardzo trudno zrozumieć, że jest inaczej niż myśli. Każdy przejaw braku sympatii, aprobaty, znudzenia czy niezadowolenia postrzega jako osobisty atak na siebie. Jest nieufna, bardzo często kontroluje innych, zwłaszcza dzieci czy partnera podejrzewając go o zdradę. Brak zaufania do ludzi sprawia, że osoby takie zamykają się w sobie, stronią od towarzystwa, nie otwierają się i nie opowiadają o sobie. Nie potrafią wybaczać, a męczące zachowania mają tendencję do powracania lub nasilania się z czasem. Nawet oczywiste dowody świadczące o niewinności innych osób nie są w stanie przekonać ich do zmiany swojej postawy obronnej.

Osobowość schizoidalna

Na ten typ zaburzeń cierpią najczęściej indywidualiści, osoby, które stronią od innych, nie wchodzą w głębsze relacje, wolą pracować i żyć w pojedynkę. Działania zespołowe nie są dla nich – wolą zaangażować się w pracę osobiście, traktując ją jako posłannictwo, misję, które są w stanie oddać się bez zastrzeżeń. Podobnie traktują hobby czy jakąkolwiek inną sprawę, w którą się angażują. Stronią od ludzi, ale szukają pocieszenia w zjawiskach nadprzyrodzonych, wierzą w szósty zmysł, widzenie aury, jasnowidzenie czy jasnosłyszenie. Koncentrują się na odczuciach zmysłowych, odrzucając te doczesne, których faktycznie doświadcza człowiek zdrowy. Myślą dość abstrakcyjnie, ale przez to, że wykazują nadmierne obawy i lęki wobec innych, nie zacieśniają relacji, trzymając osoby ze swojego otoczenia na dystans.

Osobowość unikająca

Osoba, która cierpi na zaburzenie osobowości unikającej, jak sama nazwa wskazuje, stroni od ludzi, nie potrzebuje kontaktów towarzyskich i nie wchodzi w relacje społeczne. Ma bardzo niską samoocenę i wiele kompleksów na swój temat, czuje się niepewnie, bo najbardziej boi się oceniania i negatywnych komunikatów w swoją stronę. Pracuje i żyje sama, w ten sposób chroniąc się przed krytyką, odrzuceniem czy wyśmianiem. Nie chce się rozczarować, dlatego unika jakichkolwiek konfrontacji, a przez to nie potrafi walczyć o swoje ani być asertywną.

Dla rodziny i innych osób z otoczenia przebywanie z kimś, kto ma osobowość unikającą jest trudnym doświadczeniem. w zasadzie niemożliwe jest zburzenie muru, jaki osoba zaburzona zbudowała wokół siebie.

Osobowość zależna

Brak niesamodzielności można wyjaśnić u dzieci czy nastolatków, ale kiedy dotyczy osoby dorosłej, to często świadczy o osobowości zależnej. Człowiek, który ma zaburzenia charakterystyczne dla tej grupy:

– nie umie wyrażać własnego zdania,

– nie umie podejmować samodzielnych decyzji (nawet najprostszych),

– jest bierny,

– czuje się bezradny,

– oczekuje, że inni będą przejmować odpowiedzialność za jej życie,

– zgadza się z wszystkimi oczekiwaniami, zasadami, wymaganiami jakie inni mają wobec niego,

– skupia się na własnym strachu przed samotnością, jest związany z innymi ludźmi bez względu na cenę.

Osobowość zależna tylko pozornie wydaje się łatwa we współżyciu. W praktyce męczące jest to, że nigdy nie wychodzi z inicjatywą, nie ma własnych pomysłów, robi to, co inni, choć nie ma na to w ogóle ochoty. Trudno oczekiwać od niej, że odejdzie od partnera, nawet jeśli ten będzie ją źle traktował. Gotowość do znoszenia nawet upokorzeń czy złego traktowania jest u niej większa niż strach przed poniżeniem. Z perspektywy partnera może on czuć się pozbawiony prywatności i odpowiedzialny za drugą osobę w większym stopniu niż zakłada norma.

Osobowość anankastyczna

To ostatni rodzaj zaburzeń osobowości, który odnosi się do perfekcjonistów, osób bardzo ściśle przestrzegających reguł i pozbawionych elastyczności w swoich codziennych działaniach. Lęk przed zmianami czy niepowodzeniami sprawia, że dobrowolnie wycofują się oni z życia rodzinnego, zawodowego, społecznego. Choć na tym ostatnim zawodowym wydają się idealnymi pracownikami, to w rzeczywistości są tak dokładne, sumienne, skupione, postępujące zgodnie z odgórnym harmonogramem, że ciężko z nimi współpracować.

Osobowość anankastyczna cechuje się silnym przywiązaniem do tradycji, starych przedmiotów, do których osoby z tym zaburzeniem odczuwają silne przywiązanie i sentymentalizm. Osoba taka wszystko robi na czas, brakuje jej elastyczności, spontaniczności. Nie deleguje obowiązków na innych, bo nikt nie potrafi pracować czy działać tak dobrze, jak on.